Döllenen yumurtalar yani embriyolar genellikle 5 gün süresince laboratuvarda ısı ve atmosfer kontrollü kültür ortamında gelişmeye bırakılmakta, günlük gelişimleri takip edilmekte ve bu süre sonunda en iyi gelişen embriyolar seçilerek rahim içine yerleştirilmektedir. Embriyo transfer işlemi çok nadir durumlar haricinde anestezi gerektirmemektedir. Transfer işlemi sırasında, embriyolar ile yüklenmiş olan bir kateter vajenden ve rahim ağzından geçirilerek rahim içerisine ultrasonografi eşliğinde yerleştirilir. Transfer sonrası 3-4 saat hastanede dinlendikten sonra çift evine yollanır ve kadının o günü dinlenmesi istenir. Eğer yerleştirme işleminden sonra geride iyi kalitede embriyo veya embriyolar kalmış ise çiftin onayı alınıp embriyolara dondurma işlemi yapılır ve ileride kullanılmak üzere dondurulup saklanır.

Tüp bebek tedavisinin sonucunu, transferden 14 gün sonra yapılan gebelik testi ile öğrenmek mümkündür. Eğer testiniz olumlu çıkarsa 3 hafta sonra bebeğinizin kalp atımlarını gözlemek için tüp bebek uzmanınız tarafından ultrasonografi randevusu verilir.

      Tüp bebek tedavisi hangi durumlarda uygulanır ?

1. Yumurtalık kanalları olarak bilinen kadın tüplerinin tıkalı, ciddi derecede hasar görmüş,yapışıklık gelişmiş ya da cerrahi olarak alınmış olması durumunda tüp bebek tedavisi uygulanmalıdır.
2. Yumurtlama problemi olan kadınlarda, yumurtlamayı sağlayan ilaç tedavisi ile yumurtlamanın elde edilmesine rağmen hala gebe kalınamıyor ise tüp bebek tedavisine geçilmelidir. Bu grubun önemli bir bölümünü polikistik over sendromlu kadınlar oluşturmaktadır.
3. Kadında endometrıozis (halk arasında çikoloata kistleri olarak bilinen) var ise tüp bebek tedavisi gerekebilir. Endometriozis hastalığı, normalde rahim içinde bulunması gereken ve her adet döneminde dışarı atılan rahim en iç tabakasının rahim dışında, tüplerin çevresinde, yumurtalıklarda ve bağırsak üzerinde bulunmasıdır.Tüplerin etrafında yapışıklıklara, tıkanıklıklara, yumurtalık rezervinde düşmelere yol açar.
4. İleri yaş, geçirilmiş yumurtalık cerrahisi ve o bölgeye uygulanan radyoterapi gibi işlemler yumurtalık rezervinin düşmesine yol açar. Doğurganlık ilerleyen yaş ile birlikte azalma gösterir. Bu azalma özellikle 35 yaştan sonra hız kazanır. Bu nedenle, özellikle 38 yaş ve üzerinde olup bebek sahibi olmak isteyen kadınlarda vakit kaybetmeden tüp bebek tedavisine başlamak etkin ve sonuç getiren bir yaklaşımdır.
5. Açıklanamayan kısırlık varlığında muayene ve incelemelerinde herhangi bir sorun saptanamamış çiftlerdir. Bu çiftlerin her zaman için kendiliğinden gebe kalma şansları olsa da, yıllar geçtikçe ve kadının yaşı ilerledikçe bu şans giderek ve belirgin bir şekilde azalır. Bu çiftlere İki defa aşılama yapılmış ve 2 yıldan uzun süredir evli olup çocuk sahibi olunamamışsa tüp bebek tedavisi uygulanmalıdır. Tüp bebek tedavisi iyi sonuç vermektedir.
6. Erkek infertilitesi dediğimiz ağır sperm sayı ,şekil ve hareket bozukluklarında da uygulanır. Günümüzde tüp bebek / mikroenjeksiyon uygulaması, erkek faktörüne bağlı kısırlıkta en yüksek başarı ve gebelik oranlarını veren tedavi yöntemidir. Erkekte sperm analizinde hiç sperm hücresi bulunmaz ise bu durumda, sperm hücreleri cerrahi yollarla testisden elde edileceği için tek tedavi yöntemi olarak tüp bebek / mikroenjeksiyon tedavisi uygulanması gerekir.

Tüp bebek tedavisinde çoğul gebelik riski var mıdır?

Ülkemizde uygulamada olan Yardımcı Üreme Teknikleri Yönetmeliği’ne göre  2 taneden fazla embriyo transfer edilmesi yasaktır. 35 yaşından önce de tek embriyo transferi yapılmalıdır.Tek embriyo verildiğinde ikiz gebelik olma şansı (tek yumurta ikizliği) oldukça azdır. 35 yaşından sonra ise 2 embriyo transferi yapılabilmektedir.2 embriyo verildiğinde ise ikiz gebelik (çift yumurta ikizliği) yaklaşık üçte bir oranında görülmektedir. Çoğul gebelik riskli sayıldığından transfer edilecek embriyo sayısına tüp bebek uzmanı, embriyolg ve hastanın birlikte karar vermesi gerekiyor. Günümüzde yardımcı üreteme teknikleri ile çoğul gebelik oluşma oranı % 20 ila 30 arasında görülmektedir.  Transfer edilmeyen embriyolar dondurularak 5 yıl saklanabiliyor.

           Tüp Bebek Tedavisinin başarı şansı ne kadar?

             Ülkemizde genel olarak her üç çiftten biri ilk tüp bebek denemesinde çocuk sahibi olabilmektedir.Türkiye, tüp bebekteki başarı oranları açısından Avrupa ülkeleri arasında 5, dünyada ise 7. Sıradadır.

             Tüp bebek tedavisinde başarı oranını etkileyen faktörler şunlardır:

• Kadının yaşı (35’ten sonra hamilelik şansı azalmaktadır)
• Yüksek kilo (30’un üzerinde VKİ değeri)
• Azalmış yumurtalık rezervi
• Sperm kalitesi
• Yumurtalık ve spermlere zarar veren bağışıklık sistemi sorunları
• Nedeni açıklanamayan kısırlık
• Rahim ve tüplerindeki sorunlar
• Rahimde tutulmayı engelleyen miyop, polip, yapışıklık, endometriozis’in varlığı
• Her iki çift için sigara ve alkol kullanımı, stres, beslenme

Tüp bebek tedavisi ile başarı şansınızın ne olabileceği size anlatılırken her başlanan tedavi denemesinden kaçının canlı doğum ile sonuçlanacağının dikkate alınması doğru ve gerçekçi bir yaklaşımdır.

          Tüp Bebek Tedavisinin Riskleri nelerdir?

• Çoğul Gebelik Riski

Doğal gebeliklerde çoğul gebelik oranı her 80 doğumda 1 iken bu oran tüp bebek tedavisi sonrasında 20 kat artmaktadır. Çoğul gebelik riski sadece tüp bebek tedavisine özgü olmayıp yumurtlama ve aşılama tedavilerinde de karşılaşılmaktadır Birden fazla çocuk olasılığı heyecan verici bir başarı olarak algılansa da çoğul gebelik hem bebekler hem de anne adına ciddi riskler ifade etmektedir.

          Çoğul gebeliklerde düşük, erken doğum, prematüriteye bağlı bebek ölümleri, spastisite, gelişme gerilikleri ve düşük doğum ağırlığı, annede yüksek tansiyon, şeker hastalığı, operatif doğum, gebelikte ve doğum sonrasında kanama riskleri ciddi olarak artmaktadır.

Tüp bebek tedavisinde transfer edilecek embriyoların sayısı bu açıdan kritik bir rol oynamaktadır. Embriyoların kalitesi, kadının yaşı, önceki gebelik ya da tedavi hikayesi, bir bütün olarak değerlendirilmeli, transfer edilecek embriyo sayısı bu doğrultuda belirlenmelidir.

• Ovaryan Hipersitimülasyon (yumurtalıkların aşırı uyarıması) Sendromu (OHSS)

Ovaryan Hipersitimülasyon Sendromu (OHSS) fertilite ilaçlarının kullanımına bağlı gelişen nadir fakat ciddi bir komplikasyondur. Tüp Bebek tedavisi alan her 100 kadından yaklaşık 2’sinde görülür. Yumurtalıkların istenenden fazla sayıda yumurta oluşturması durumudur. Polikistik over rahatsızlığı olan genç kadınlarda daha sık görülmektedir. Eğer cevap istenenden fazla ise riskin derecesine göre ya ilaç dozu azaltılacak, ya da kısa bir süreliğine ilaç tamamen kesilecektir veya siklus iptal edilecektir.

OHSS’nin belirtileri

• Karında gitgide artan şişkinlik hissi ve rahatsızlığı
• Art arda gelen bulantı ve kusmalar
• Art arda gelen ishal
• Az miktarda koyu renkli idrar
• Nefes darlığı

Belirtiler hastalığın şiddetine göre hafif, orta ve ciddi düzeyde olabilir. Hafif şiddette gelişen OHSS ayaktan tedavi edilirken daha şiddetli durumlarda hastaneye yatış gerekmektedir. Yukarıda bahsedilen belirtiler gelişirse en kısa sürede tüp bebek uzmanınız haberdar edilmelidir.

Eğer yumurta toplama işlemini takiben OHSS erken dönemde gelişirse ya embriyo transferi yapılmamakta ve tüm embriyolar dondurularak tam iyileşmeyi takiben sonraki aylarda kullanılmak üzere saklanmaktadır.

• Dış Gebelik

Dış gebelik riski özellikle tüplerdeki problemlere bağlı çocuk sahibi olamama durumunda artış gösterebilmektedir. Bunu önlemek tamamen mümkün olmasa da her gebeliğin kan testleri ve ultrason ile çok yakından takip edilmesi sayesinde dış gebelik zarar vermeden erken dönemde yakalanabilmektedir.

Tüp Bebek Tedavisi Öncesi İstenen Tetkikler

Tüp bebek tedavisi yapılacak çiftler, çocuk sahibi olma problemleri ile başvurdukları için öncesinde , kadın ya da erkek kısırlığında altta yatan nedenlerin araştırılması gerekir. Bunun için erkeklerde sperm analizi, testis ultrasonu gibi yöntemler, kadınlarda ise yumurtlama testi, rahim içi problemlerin varlığını araştıran ultrason, histerosalpingografi ,hormon testleri,yumurta rezerv testleri gibi tetkikler yapılır.

Erkekler İçin Testler

Erkekler için olan testler ve muayene üroloji uzmanı tarafından yapılmaktadır. Yalnızca sperm tahlili kadın doğum uzmanı tarafından da istenip yorumlanabilmektedir.

Genel Fiziksel Muayene: Genital organlar muayene edilir. Tıbbi geçmiş, geçirilen hastalıklar ve tedaviler, kullanılan ilaçlar sorgulanır.

Sperm Analizi: Erkek infertilitesinde yapılan en önemli test sperm analizidir. Bir veya birden çok sperm örneği vermenizi istenebilir. Sperm örneği sabah saatlerinde 3 günlük cinsel perhiz sonrası verilmelidir. Sperm örneği miktar, renk, sayı, şekil ve hareketlilik, enfeksiyon varlığı açısından incelenir.

Hormon Testleri: Testosteron düzeyi ve erkek hormonlarını incelemek için yapılan kan testleridir.

Üroloji Ultrasonu: Geri boşalma, varikosel gibi problemlerin varlığının teşhisi için ultrason istenebilir.

Kadınlar İçin Testler

Kadınlar için olan testler kadın doğum uzmanı tarafından muayene edildikten sonra istenir ve araştırılır.

Jinekolojik Ultrason

        Vajinal ultrason olarak da adlandırılan bu tarama; rahim, yumurtalıklar ve fallop tüplerinizi incelemek için uygulanır.

Vajinaya sokulan bir ultrason aletiyle yapılan bu inceleme ile hem yumurtalık rezervi hem de rahimdeki ve yumurtalıklardaki sorunlara (miyom, kist gibi) ilişkin bilgi verir.Adetin 2. ya da 3. günü yapılan pelvik ultrasonda, gebe kalmanızı engelleyebilecek rahimdeki; miyomlar, polipler, yumurtalıklardaki; çikolata kisti, endometriozis, polikistik over sendromu gibi sorunlar araştırılır. Ayrıca yumurtalık rezervinin belirlenmesinde de ultrason kullanılır.

Rahmin içerisinde miyom ve polipler gibi şekil bozukluklarına neden olan yapıların bulunması da embriyonun rahme tutunmasını zorlaştırır.Gerekli durumlarda ilk olarak bu yapılar cerrahi olarak çıkartılır ve doktorun önereceği bir zamanda tüp bebek tedavisine başlanır.

Yumurtlama Testi

Hamilelik için yumurtalıklarınızdan her ay bir yumurtanın salınması gereklidir. Buna yumurtlama olayı denir. Yumurtlama olmazsa döllenme de gerçekleşemez. Adetin 21.günü kandaki progesteron hormonuna bakılır ve buna göre yumurtlama olup olmadığı belirlenir. Yüksek progesteron düzeyi yumurtlamanın olduğu anlamına gelir.

Hormon ve Yumurta RezervTestleri

        Kadınlarda yumurtalık hormonları, tiroid ve hipofiz hormonlarına bakmak için kan testleri yapılır. Tüp bebek tedavisi öncesi yapılması gereken hormon testleri şunlardır:

FSH, LH, E2 (adetin ilk 5 günü içinde), TSH, PRL ile gerekirse DHEAS, Total-Testosteron hormonu.

AMH hormonu ise kadınlarda başlıca yumurtalık rezervinin değerlendirilmesi amacıyla yapılır. Yumurtalık rezervi, tüp bebek tedavisi sırasında elde edilen yumurta sayısını ve kalitesini etkilemektedir.

Histerosalpingografi (Rahim Filmi)

İlaçlı rahim filmi ya da HSG olarak adlandırılan bu işlemde rahim içine kontrast madde verilerek röntgen çekilir. Bu röntgende rahimin şekil yapısı ve tüplerdeki geçirgenlik görüntülenir. Özellikle kadınların tüplerinin açık ya da kapalı olma durumunun belirlenmesi amacı ile çekilmektedir. Tüplerin kapalı olması, yumurtaların rahim içine düşmesini engelleyebilmektedir. Tüplerin tıkalı olduğu belirlenirse daha ileri inceleme için laparoskopi yapılmaktadır. Tüpler iki taraflı tıkalı ise hastaya direkt tüp bebek tedavisi önerilir.

Rahim ağzına yerleştirilen ince bir kanül vasıtası ile rahim içine verilen röntgen sıvısı rahimi ve tüpleri doldurarak karın içine dökülmektedir. Eğer rahim içinde düzensizlik yaratan büyük bir miyom ya da tüplerde bir tıkanıklık varsa bu çekilen filmde görülecektir. Adet kanamasının bitimini takiben en geç adetin 8. gününe kadar çekilebilmektedir. Ancak hamile olma ihtimaliniz olduğunu düşünüyorsanız bunu doktorunuza ve röntgen teknisyenine test öncesi muhakkak söylemelisiniz, zira gebelik esnasında yapılan bu test düşüğe ve/veya bebekte doğum arazlarına neden olabilmektedir.

Test esnasında adet ağrısı benzeri bir rahatsızlık yaşanabileceğinden işlemden bir saat ağrı kesici alabilirsiniz. Fakat günümüzde genellikle maske anestezisi altında çekilmektedir. Düşük de olsa bir enfeksiyon riski olduğundan tek doz antibiyotik kullanılmaktadır. HSG öncesi cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır.

Histereskopi

        Tanısal ve ya tedavi edici amaçlı rahim içinin incelenmesine dayalı ameliyathane ortamında kamera ile bakılarak yapılan bir işlemdir. Rahim içerisindeki polip, myom veya yapışıklık varlığında bu durumlar cerrahi olarak düzeltilir. Tüp bebek tedavisi öncesi şüpheli durumlarda mutlaka rahim içerisi değerlendirilmelidir.

Anne Adayına Yapılan Diğer Rutin Testler

Yukarıdaki mecburi testlere ek olarak, HIV, Anti-HCV, Hepatit C ve Hepatit B gibi viral rahatsızlıkların tespitini sağlayan bazı testler de anne adayından istenebilir.

Anne adayının kan grubu belirlenmeli, anne adayının kan grubu negatif, baba adayının pozitif kan grubuna sahip olması halinde gebelikte yaşanabilecek kan uyuşmazlığı açısından aile bilgilendirilmelidir. Bunun yanında:

• Rutin biyokimya,hemogram, tiroid hormonları,B12 ve D vitamini, insülin direnci tahlilleri istenmelidir.
  • Rubella IgG testi ise anne adayının gebelikte kızamıkçık hastalığına yakalanma riskinin olup olmadığını göstermektedir.
• aPTT, INR, Protein S ve Protein C testleri, pıhtılaşma problemlerini ortaya koymaktadırlar.

Tüp Bebekte Gebelik Testi Nasıl Yapılır?

Normal hamileliklerde yapılan gebelik testi tüp bebek tedavisi sonrası oluşan hamileliklerde de aynı şekilde, yani kan testi ile yapılır. En kesin sonucu veren kan testidir. Hamilelik olduğu durumlarda embriyo hücrelerinden salgılanan Beta Hcg değeri 10 ya da 10’un çok daha üzerindedir.

Tüp bebek tedavisinde embriyo anne rahmine yerleştirildikten 12 gün sonra yapılan kan testi ile gebelik tespit edilebilir.Tüp bebek uygulaması yapıldıktan sonra 12 gün beklenmesinin nedeni, enjekte edilen embriyoya ait hücrelerin Beta Hcg hormonu salgılaması 12. günde anne kanına karışır.